Świadczymy usługi w zakresie przesyłania energii elektrycznej i udostępniania systemu elektroenergetycznego, przy zachowaniu wymaganych kryteriów bezpieczeństwa pracy krajowego systemu elektroenergetycznego (KSE). Od naszej spółki jako operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) oczekuje się prowadzenia skutecznych działań zapewniających wymaganą jakość i bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej oraz ekonomiczną pracę systemu. Działania operatora są podyktowane bezpośrednio technicznym rozwojem elektroenergetycznych systemów przesyłowych oraz regulacjami prawnymi dotyczącymi sektora energetycznego. Wszystko to sprawia, że jesteśmy przedsiębiorstwem o istotnym znaczeniu dla porządku i bezpieczeństwa publicznego oraz o szczególnym znaczeniu dla polskiej gospodarki. PSE są również członkiem europejskiego stowarzyszenia operatorów ENTSO-E.
W 2021 r. zgodnie z ustawą Prawo energetyczne PSE jako OSP została powierzona funkcja operatora informacji rynku energii (OIRE). Do głównych zadań OIRE należy zarządzanie i administrowanie centralnym systemem informacji rynku energii, pozyskiwanie informacji o rynku energii oraz innych informacji od użytkowników systemu elektroenergetycznego na potrzeby realizacji procesów rynku energii, przetwarzanie informacji zgromadzonych w centralnym systemie informacji rynku energii oraz innych informacji, do których jest uprawniony na potrzeby realizacji procesów rynku energii, a także wspieranie realizacji tych procesów. Powyższe działania będą w pełni wykonywane przez OIRE od 1 lipca 2024 r. po uruchomieniu centralnego systemu informacji rynku energii (CSIRE).
PSE I OTOCZENIEPSE jako operator systemu przesyłowego
Jako jedyny w Polsce operator systemu przesyłowego zarządzamy rozległym terytorialnie systemem elektroenergetycznym. Od 2021 r. pełnimy również funkcję operatora informacji rynku energii.
PSE są jedynym operatorem systemu przesyłowego elektroenergetycznego (OSP) na obszarze Polski. W świetle ustawy Prawo energetyczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wyznacza się jednego OSP. Do pełnienia tej funkcji nasza spółka została wyznaczona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) do 31 grudnia 2030 roku.
Zadania PSE jako operatora systemu przesyłowego
Polski system elektroenergetyczny jest częścią systemu elektroenergetycznego Europy kontynentalnej. Stabilność tego systemu jest utrzymywana przez działania wszystkich operatorów systemów przesyłowych i odporność lokalnych systemów przesyłowych. Z Krajowej Dyspozycji Mocy zarządzamy pracą systemu elektroenergetycznego, pracą sieci przesyłowej i koordynowanej sieci 110 kV. Prognozujemy, obliczamy i wyznaczamy parametry bezpiecznej pracy systemu w rozmaitych horyzontach czasowych.
Zadania realizowane przez PSE jako operatora systemu przesyłowego sprowadzają się do pięciu podstawowych kategorii:
- Jakość i bieżące bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej.
- Wystarczalność krajowej sieci przesyłowej.
- Funkcjonowanie krajowego centralnego mechanizmu bilansowania handlowego.
- Współpraca międzynarodowa w ramach połączonych systemów elektroenergetycznych oraz jednolitego europejskiego rynku energii elektrycznej.
- Pełnienie funkcji operatora informacji rynku energii.
Zadania w zakresie bieżącego bezpieczeństwa dostaw
Regulacje prawne obowiązujące operatora systemu przesyłowego określają standardy techniczne pracy systemu przesyłowego oraz środki techniczne, jakie powinien on mieć do dyspozycji wymagań w tym zakresie. Zadania realizowane przez PSE w tym obszarze:
- Bilansowanie, czyli równoważenie wytwarzania energii elektrycznej z rzeczywistym zapotrzebowaniem
Bilansowanie dotyczy zarówno okresów bardzo krótkich (sekund), jak i bardzo długich (godzin) i jest realizowane poprzez wykorzystanie utrzymywanych specjalnie w tym celu rezerw mocy. OSP jest zobowiązany do utrzymywania określonych wielkości rezerwy sekundowej, minutowej i godzinowej. Dwie pierwsze formy rezerw pozyskujemy poprzez zawarcie odpowiednich kontraktów z wytwórcami na tzw. regulacyjne usługi systemowe – działanie to poprzedzone jest procedurą przetargową. Źródłem rezerwy godzinowej jest rynek bilansujący (oferty handlowe). Aktywizacja rezerw odbywa się samoczynnie lub zdalnie (zależnie od typu i lokalizacji), z centralnego regulatora mocy, na podstawie polecenia przekazanego telefonicznie lub w inny uzgodniony sposób. - Zapewnienie spełnienia kryteriów bezpieczeństwa pracy sieci
Jako OSP jesteśmy zobowiązani do takiego planowania pracy sieci oraz rozkładu wytwarzania w poszczególnych jej węzłach, aby kryterialne zakłócenie nie spowodowało awarii systemowej i ograniczenia dostaw energii do odbiorców. W tym celu opracowujemy plany koordynacyjne o horyzoncie czasowym od trzech lat do jednej doby. Plany obejmują zarówno harmonogramy prac eksploatacyjnych elementów sieciowych, jak i harmonogramy remontów jednostek wytwórczych. W procesie planowania identyfikujemy ograniczenia dotyczące pracy jednostek wytwórczych w poszczególnych węzłach sieci. Zarządzamy tymi ograniczeniami poprzez wykorzystanie mechanizmu rynku bilansującego lub zawieranie odpowiednich umów z wytwórcami. - Stosowanie automatyk o charakterze prewencyjnym i restytucyjnym oraz opracowywanie planów obrony i odbudowy KSE
OSP przygotowuje również działania zapobiegające powstawaniu stanów zagrażających stabilności pracy KSE, w tym zwłaszcza rozszerzaniu się awarii w systemie przesyłowym. W tym celu stosujemy różnego rodzaju automatyki systemowe umożliwiające szybkie zmiany układu pracy sieci lub poziomu produkcji jednostek wytwórczych, plany wyłączania odbiorców lub ograniczania dostawy i poboru energii elektrycznej, np. oparte na stopniach zasilania przekazywanych drogą radiową. Na wypadek awarii w systemie przesyłowym mamy opracowane scenariusze odbudowy, przewidujące nawet konieczność odbudowy całego krajowego systemu. Dla umożliwienia realizacji tych scenariuszy operator systemu zawiera kontrakty z wytwórcami zdolnymi do uruchomienia się bez zasilania z zewnątrz (usługa systemowa).
Zadania w zakresie wystarczalności krajowej sieci przesyłowej
Jako OSP odpowiadamy za rozbudowę i utrzymanie krajowej sieci przesyłowej oraz jej połączenia z systemami sąsiednich krajów. Dla zapewnienia wystarczalności sieci nasza spółka realizuje poniższe zadania:
- Planowanie rozbudowy sieci przesyłowej uwzględniające przewidywane zmiany w wielkości i rozkładzie geograficznym krajowego zapotrzebowania, lokalizacje nowych źródeł wytwórczych oraz plany rozbudowy sieci operatorów sąsiednich krajów i operatorów systemów dystrybucyjnych. Czytaj więcej
- Utrzymanie stanu technicznego urządzeń sieciowych w sposób zapewniający ich wysoką dyspozycyjność. Czytaj więcej
Zadania w zakresie funkcjonowania krajowego centralnego mechanizmu bilansowania handlowego
Specyfika produktu, jakim jest energia elektryczna, wymaga istnienia centralnego mechanizmu bilansowania oraz podmiotu odpowiedzialnego za bilansowanie. Mechanizm bilansowania ma zapewniać zbilansowanie handlowe uczestników rynku energii w czasie rzeczywistym oraz rozliczenie energii wykorzystanej do bilansowania. W Polsce rolę tę pełni mechanizm rynku bilansującego, w ramach którego bieżące bilansowanie uczestników rynku energii jest realizowane w oparciu o oferty zgłaszane przez podmioty aktywnie w nim uczestniczące. Mechanizm rynku bilansującego w bardzo dużym stopniu oddziałuje na inne segmenty rynku energii, a także na decyzje dotyczące sposobu wykorzystywania zasobów wytwórczych.
Zasady działania rynku bilansującego powinny zapewniać:
- równoprawne traktowanie wszystkich uczestników,
- transparentność wyznaczania cen rozliczeniowych,
- możliwość udziału odbiorców (oferty redukcji poboru),
- tworzenie sygnałów cenowych sprzyjających poprawie efektywności funkcjonowania całego sektora.
Zadania w zakresie współpracy międzynarodowej
Jesteśmy członkiem stowarzyszenia Europejska Sieć Operatorów Elektroenergetycznych Systemów Przesyłowych (ang. European Network of Transmission System Operators for Electricity – ENTSO-E). W skład ENTSO-E wchodzi 39 operatorów systemów przesyłowych z 35 krajów w Europie.
Rys. Państwa członkowskie zrzeszone w ENTSO-E
Misją ENTSO-E jest promowanie niezawodnej pracy, optymalnego zarządzania oraz zrównoważonego rozwoju paneuropejskiego systemu przesyłowego energii elektrycznej w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw oraz zaspokojenia potrzeb wewnętrznego rynku energii.
W prace ENTSO-E jest zaangażowanych blisko 80 przedstawicieli PSE, którzy na różnych szczeblach organizacji aktywnie uczestniczą we wszystkich istotnych zadaniach.
W ramach cyklicznej działalności w strukturach ENTSO-E, PSE biorą czynny udział w pracach nad sporządzaniem m.in. następujących dokumentów:
- SO (ang. Seasonal Outlooks, winter – summer) – sezonowa ocena wystarczalności generacji opracowywana dwa razy w roku.
- ERAA (ang. European Resource Adequacy Assessment) – techniczno-ekonomiczna analiza wystarczalności generacji, będąca średnioterminową ogólnoeuropejską oceną wystarczalności systemu elektroenergetycznego. Ocena ta wykonywana jest w oparciu o analizy stochastyczne z wykorzystaniem zaawansowanych narzędzi analitycznych.
- TYNDP (ang. Ten Year Network Development Plan) – dziesięcioletni planu rozwoj o zasadniczym znaczeniu dla efektywnego rozwoju europejskich połączeń transgranicznych. Głównym celem inwestycji ujętych w TYNDP jest osiągnięcie europejskich celów energetycznych, takich jak bezpieczeństwo dostaw, zrównoważony rozwój systemu elektroenergetycznego oraz stworzenie warunków dla funkcjonowania europejskiego rynku energii.
- Regionalny Plan Inwestycyjny (ang. Regional Investment Plan) – Grupy Regionalne funkcjonujące w ramach struktur Komitetu Rozwoju Systemu opracowują plany inwestycyjne z perspektywy regionalnej. Plany te pełnią pośrednią funkcję pomiędzy celami ogólnoeuropejskimi i krajowymi, zapewniając spójność działań krajowych i regionalnych z ogólnoeuropejskimi.
W powyższych procesach PSE uczestniczą poprzez przekazywanie danych, tworzenie i współtworzenie rozwiązań analitycznych, wykonywanie obliczeń oraz współpracę w opracowywaniu dokumentów. Czytaj więcej